Żuraw jest symbolem lubelskiej części Polesia i Poleskiego Parku Narodowego. To piękny, dostojny i charyzmatyczny ptak. Ponadto jest to tzw. gatunek parasolowy dla ekosystemów podmokłych, co oznacza, że działania mające na celu jego ochronę, sprzyjają też innym gatunkom zasiedlającym mokradła. Spośród gatunków zwierząt charakterystycznych dla województwa lubelskiego żuraw idealnie nadaje się na ambasadora naszego regionu i symbol ochrony poleskich bagien.
Mimo, że jest to gatunek ściśle chroniony, na terenie Lubelszczyzny nie podejmuje się działań jego czynnej ochrony. Stan wiedzy na temat ekologii i biologii żurawia jest wciąż niewystarczający.
„Wędrówki lubelskich żurawi” to projekt, który ma na celu czynną ochronę i określenie zagrożeń dla populacji żurawia na Lubelszczyźnie, w tym przede wszystkim monitoring, badania ekologii rozrodu i migracji, popularyzację wiedzy przyrodniczej, edukację najmłodszych oraz promocję naszego województwa.
Włączając się w inicjatywę „Wędrówki Lubelskich Żurawi”, pragniemy zainteresować społeczność regionu oraz przybywających tu turystów tematem ochrony gatunkowej żyjących tu zwierząt, a poprzez to uwrażliwić ich na wyjątkowe piękno lubelskiej przyrody.
Często powtarzam, że to właśnie przyroda jest największą atrakcją turystyczną naszego województwa. Zamieszkujemy przecież obszar, którego walory przyrodnicze są unikalne w skali kraju, a nierzadko i Europy. Nie bez przyczyny to właśnie w granicach naszego regionu zlokalizowano dwa parki narodowe i najwięcej w Polsce, bo aż siedemnaście niezwykle cennych, lokalnych parków krajobrazowych.
Musimy pamiętać, że to skarb nie do końca odkryty. Naszym zadaniem jest skuteczna pomoc w odkrywaniu tych przyrodniczych perełek województwa lubelskiego, a projekt Fundacji Dla Przyrody okazuje się doskonałym środkiem do wypełnienia tej misji. Lubelskie żurawie, które do tej pory były przedmiotem zainteresowania głównie ornitologów, zdobywają dziś dużo większą popularność. To sprawia, że żuraw staje się symbolem Polesia oraz Poleskiego Parku Narodowego. Michał Mulawa wicemarszałek województwa lubelskiego
Dodatkowo jest to projekt wielopłaszczyznowy i wielowymiarowy, który angażuje do udziału najważniejsze instytucje zajmujące się ochroną przyrody oraz samorząd i przedstawicieli biznesu. Takie połączenie to szansa dla lubelskich żurawi i perspektywa na przyszłość.
Partnerem strategicznym projektu jest Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, a partnerami są Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Lubelski Węgiel „Bogdanka” SA, Poleski Park Narodowy oraz Zespół Lubelskich Parków Krajobrazowych ,realizatorem jest Fundacja Dla Przyrody.
Już drugi rok realizujemy ten wyjątkowy projekt. Dzięki tak odpowiedzialnym i zaangażowanym partnerom możemy przedstawić efekty działania zespołowego na rzecz tego niesamowitego gatunku. Już trzy żurawie (Polesia, Czahar, LubelSky) z założonymi nadajnikami GPS/GSM wyruszyły z Lubelszczyzny w świat, odkrywając nowe karty związane z wędrówką żurawia, jak również promując nasz region. Coraz więcej wiemy o zagrożeniach lubelskiej populacji żurawia, wiemy też, że nasza populacja nie jest aż tak stabilna i wymaga podejmowania działań ochronnych. Jesteśmy przekonani, że w kolejnych latach trwania projektu zaangażujemy się wspólnie w działania czynnej ochrony, żeby wzmocnić lubelską populację, a do naszego województwa będzie przyjeżdżać coraz więcej turystów z Polski i zagranicy, żeby odwiedzić rodzinne strony Polesi, Czahara i LubelSky’ego – mówi prezes Fundacji Dla Przyrody – Kamil Stepuch.
Niewątpliwie najmocniejszym punktem projektu są nadajniki GPS/GSM, które dostarczają niezwykłe i precyzyjne dane o tym gatunku. Aktualnie trzy młodociane żurawie posiadają urządzenia GPS/GSM. Ich imiona wybrano spośród wielu propozycji wymienionych przez osoby śledzące wędrówkę lubelskich żurawi na profilu facebookowym projektu. Kryterium decydującym o wyborze było to, aby imiona związane były z Lubelszczyzną. Pierwszym żurawiem z nadajnikiem była Polesia, która swoją pierwszą wędrówkę rozpoczęła we wrześniu 2021 roku i przeleciała przez Polskę, Słowację, Węgry, Chorwację i dotarła do Włoch (Park Delta Padu), pokonując około 1400 km. W tym roku już jako doświadczony żuraw przeleciała przez osiem krajów, pokonując dystans o długości 3000 km. Polesia lecąc nad Alpami Wschodnimi dotarła do Hiszpanii. Dwa młodsze żurawie przebywają na Węgrzech. Trasy przelotu żurawi z nadajnikami do Parku Hortobagy na Węgrzech były prawie identyczne. Przez 1,5 roku trwania projektu, dzięki wykorzystaniu najnowszych osiągnięć technologii wiemy dokąd wędrują lubelskie żurawie, a jest to początek obserwacji. Kolejne nadajniki mają zostać założone żurawiom wiosną 2023 r.
Jak pokazują dotychczasowe losy i przemieszczenia Polesi – mówi Marcin Polak z Katedry Zoologii i Ochrony Przyrody UMCS w Lublinie – głównym celem niedojrzałych płciowo żurawi w pierwszych latach życia jest poznanie lokalizacji kluczowych mokradeł (lęgowisk, miejsc przystankowych, zlotowisk, noclegowisk itp.), tras migracji i żerowisk na olbrzymich obszarach naszego kontynentu. Polesia w czasie swojego krótkiego życia odwiedziła wiele krajów, poznała i nauczyła się wykorzystywać od starszych i doświadczonych ptaków kilkanaście niezwykle ważnych ostoi dla żurawi. Na szczęście duża część z tych terenów objęta jest ochroną prawną jako parki narodowe.
Pozyskane przez półtora roku trwania projektu dane naukowe umożliwiły opracowanie obszernego raportu, w którym wskazano potencjalne zagrożenia oraz zalecenia działań ochronnych na rzecz lubelskiej populacji żurawia. W tym roku w ramach projektu podjęto się obserwacji 18 gniazd żurawi w najważniejszym dla nich momencie cyklu rocznego, czyli podczas okresu lęgowego. Zespół Fundacji Dla Przyrody monitorował lęgi tego gatunku, wykorzystując najnowsze możliwości technologiczne, czyli foto-pułapki, które dostarczyły 373 GB nagrań wideo i audio do analizy. Pierwsze informacje płynące z analizy i z wstępnego opracowania materiału wskazują na niski sukces lęgowy tego gatunku i dużą presję drapieżników. W badanej populacji stwierdzono niski sukces lęgowy na poziomie 43%. Tylko sześciu parom na czternaście udało się odchować co najmniej jedno dwutygodniowe pisklę. Przez cały rok prowadzona była też obserwacja populacji poza okresem lęgowym. Wynika z niej, że nielęgowe żurawie gromadzą się w grupy nawet do 1 700 osobników, żerując w okolicach Parku Narodowego na pobliskich łąkach, pastwiskach i polach uprawnych. W każdym momencie swojego cyklu życia żuraw potrzebuje odpowiedniego środowiska. Niewątpliwie kluczowa jest obecność stałego lustra wody w siedliskach, zarówno podczas okresu lęgowego, jak i w czasie dyspersji polęgowej i migracji.
Główne zagrożenia – mówi Marcin Polak – dla poleskiej populacji żurawia to: pośrednia i bezpośrednia presja ze strony drapieżników, wycinka drzew w okresie lęgowym, kolizje z pojazdami na drogach, susza oraz ekstremalne zjawiska pogodowe, zmiany siedliskowe, zbyt niski poziom wody wokół gniazd. Za pomocą foto-pułapek oraz bezpośrednich obserwacji zidentyfikowano następujące drapieżniki, które mogą pośrednio lub bezpośrednio zagrażać lęgom żurawi w lubelskiej populacji: kuna leśna, puchacz, błotniak stawowy, pies domowy, lis rudy.
Jak wykazał nasz monitoring – mówi Marek Kołodziejczyk z Fundacji Dla Przyrody – niektóre żurawie rodziny szybko opuszczały gniazdo (po dwóch dniach), ale w niektórych terytoriach rodzice z młodymi odwiedzały miejsce gniazdowe nawet do 85 dni po wykluciu. Fakt ten ma bardzo istotne znaczenie w kontekście ochrony populacji żurawia i pokazuje, jak ważne jest zachowanie stałych warunków w bezpośrednim siedlisku otaczającym lęg, również w okresie dyspersji polęgowej.
Największa część lubelskiej populacji tego gatunku występuje na terenie Poleskiego Parku Narodowego, a jedne z ważniejszych siedlisk znajdują się na torfowiskach „Bagno Bubnów” i „Bagno Staw”. Realizowany przez Fundację Dla Przyrody projekt obejmuje więc pracę w terenie, w głównej mierze na obszarze i we współpracy z Poleskim Parkiem Narodowym.
W projekcie „Wędrówki lubelskich żurawi”, realizowanym przez Fundację dla Przyrody, Poleski Park Narodowy uczestniczy już drugi sezon. Jego realizacja na obszarze Parku i w sąsiedztwie jest ważna i pożądana. Istotny jest fakt, że projekt ma charakter wielopłaszczyznowy. W aspekcie naukowo-poznawczym będzie on generował wiedzę dotyczącą populacji żurawia z obszaru Polesia Lubelskiego – obejmującą zarówno wędrówkę ptaków w sezonie jesienno-zimowym na południe Europy, jak i behawior w okresie wiosna-lato, kiedy ptaki powrócą – taką mamy nadzieję – na nasze Polesie.
Wiedza zdobyta w ramach projektu będzie służyła analizie skuteczności dotychczasowych metod ochrony tego gatunku oraz zaplanowaniu jak najlepszych sposobów działań czynnej ochrony na kolejne lata.
W warstwie edukacyjno-promocyjnej projekt również przedstawia się bardzo wartościowo. Losy Polesi, LubelSky’ego, Czahara (a w przyszłości ich pobratymców) są i będą śledzone przez rzesze internautów w mediach społecznościowych. Jak najdłuższe, mam nadzieję, historie tych ptaków, będą przyciągać na Lubelszczyznę i Polesie Lubelskie nie tylko ornitologów, ale również wszystkich, których urzekną te piękne i tajemnicze tereny.
Życzę Fundacji dla Przyrody, która skupiła dla osiągnięcia celów projektu różne instytucje z naszego regionu, wytrwałości i dalszych sukcesów w realizacji tego niełatwego technicznie, długookresowego i potrzebującego określonych środków finansowych zadania. Jarosław Szymański, Dyrektor Poleskiego Parku Narodowego
Losy żurawi obserwować można na specjalnie stworzonym fanpage’u facebookowym „Wędrówki Lubelskich Żurawi, https://www.facebook.com/wedrowki.lubelskich.zurawi oraz na stronie internetowej projektu https://lubelskie-zurawie.pl
Komentarze